Ahşap İşlerinde Kullanılan Boyalar

Renk vermek veya dış etkilerden korumak için eşyanın üzerine sürülen veya içine katılan renkli veya renksiz maddeye boya denir. Boya uygulandığı yüzeyleri güzelleştiren ve o yüzeyler üzerinde koruyucu tabaka meydana getiren dekoratif bir malzemedir. Boyanın değişik tekniklerle yüzeylere uygulanmasına boyama çalışması yapmak,
işlemi yapana da boyacı denir.

Çeşitleri
Piyasada çok değişik yapı ve özellikte boyalar mevcuttur ve hepsinin yapısı, özellikleri ve kullanıldığı yerler farklılıklar gösterir. Ancak ahşap yüzeylerin boyanmasında kullanılan boyaları iki ana grupta incelemek mümkündür.

1. Örtücü boyalar: Bu tür boyalar ağacın renk ve dokusunu örten ve değiştiren boyalardır. Bu tür boyalarla boyanan ağacın doğal yapısı görünmez ancak hem havanın bozucu etkilerinden korunmuş hem de beğenilen bir renge boyanmış olur. Firmalar rekabet ortamında sürekli araştırma yapmakta ve farklı tür ve özellikte boyalar geliştirmektedir. Örtücü boyalarla yapılan ahşap boyama işlemleri lake boya diye adlandırılır.
2. Örtücü olmayan boyalar: Yine farklı firmaların farklı isim ve özellikte piyasaya sürdükleri bu boyalar ağacı boyayan ancak desen ve dokusunu örtmeyen boyalardır. Bu boyalar ağacın rengini değiştirir ancak özışın, damar gibi yapısal özellikleri görülür.

Boyalar imal edilirken kullanılan reçine türlerine göre şöyle de isimlendirilir:

• Yağlı boyalar
• Sentetik boyalar
• Selülozik boyalar
• Poliüretan boyalar
• Epoksi boyalar
• Emilsiyon boyalar
• Klor kauçuk boyalar
• Akrilik boyalar
• Kimyasal boyalar
• Boyaların üretiminde kullanılan bağlayıcı (reçine, yağ vs.), pigment (renklendirici), kimyasal katkı malzemeleri (kurutucular), solventler (çözücü ve incelticiler) oranları değişik şekillerde formüle edilerek astar, yarı mat ve parlak boya çeşitleri elde edilir ve piyasaya sürülür.

Özellikleri
Boyalarda aranan ve olması gereken temel özellikler şunlardır:

• Mobilyaları korumak: Ağaç malzemeden hazırlanan eşya nemden, havanın bozucu etkilerinden, kimyasal etkilerden, vurma, sürtünme, aşınma gibi fiziksel etkilerden bozulur. Bazı mikroorganizmalar da yaşamlarını sürdürmek için ağaca zarar verir. Boya, cila ve vernik gibi koruyucuların kullanılmasındaki amaç, ağacı yıpratan ve bozan etkilere karşı ağaç malzemeyi korumaktır.
• Mobilyalara estetik bir görünüm kazandırmak: Ağaç malzemelere rengini veren boyar maddeler, yaşayan ağaçta kabuk tarafından korunur. Kesilen ve işlenen ağaç malzemeler bu koruyucusunu kaybeder. Ağaç malzemenin rengi zamanla açılır veya koyulaşır. Boya, cila ve vernik gibi üst yüzey işlemleri, ağaç malzemenin doğadan gelen güzelliğini, renk ve desenini belirli hâle getirir. Bu görüntünün devamlı olmasını sağlar.
• Mobilyaların değerini artırmak: Ucuz ağaçlardan hazırlanan mobilyaların değeri boyanarak arttırılabilir. Aynı türdeki mobilyalara, farklı üst yüzey işlemleri uygulanarak çeşitleri artırılabilir.
• Havanın bozucu etkilerine dayanıklılık: Hiçbir boya ve vernik havanın bozucu etkilerine karşı dayanıklı değildir. Mutlaka bu etkiler karşısında boya yıpranır ve solar. Kullanılan boyada önemli olan boyanın mümkün olduğunca uzun süre dayanmasıdır.
• Ağacın derinliğine girme özelliği: Yüzeyde kalan boyalar çabuk aşınacağı için boyanın ağacın gözeler arasındaki boşluklardan ağacın derinliklerine inebilecek nitelikte olması gerekir. Ağaç boyalarının etki derinliği 0,1-0,5 mm arasında değişir. Bu derinlik dayanıklı bir boyama için yeterlidir. Boya molekülleri ne kadar küçükse boya sıvısı o kadar ağacın derinliğine işler.
• Yüzeyde dengeli dağılma özelliği: Değişik boyama teknikleri ile boyanan ağaç malzemesinde boya her yerde aynı renklendirme yapamayabilir. Bu nedenle yapılacak işlerde kusursuz ağaç ve yüzeyi dengeli bir şekilde kapatabilen boyalar kullanılmalıdır.
• Sıvıda iyi erime özelliği: Boyalar sıvıda iyi eridiği oranda ağaç malzemenin derinliğine girebilir. İyi erimeyen boya, tanecikler hâlinde ağaç yüzeyinde kalır.

Kullanıldığı Yerler
İnsanoğlu sürekli bir arayış içerisindedir. Piyasada hep aynı tür ve renkte eşyalar bulunursa insanlar seçmekte zorluk çeker veya aynı şeyleri sürekli görmek bıkkınlık getirir. Bu nedenle farklı şeyler piyasaya sürmek hem üretici için farklı ürünler ortaya çıkarmak imkânını yaratır hem de tüketici beğenisine farklı şeyler sunulur.

Farklı ürün ortaya çıkarmak farklı ürün, farklı model, farklı malzemelerle yaratılabildiği gibi boyalarla da çok farklı renklerde ürün piyasaya çıkarmak mümkündür. Böylece daha çok değişik ürünler piyasaya çıkarılarak rekabet ortamında daha çok müşteri çekmek anlamına gelir.

Boyalar genel olarak inşaat sektöründe duvar, ahşap, beyaz eşyaların boyanmasında, otomotiv sektöründe ve metal yüzeylerin boyanmasında dekoratif amaçlı kullanılır. Özellikle örtücü boyalar nemli ve ıslak zeminlerde koruyucu özelliğinden dolayı kullanılır. Örneğin konutlarda mutfak ve banyo dolaplarının korunmasında, özellikle dış pencere ve kapılarda kullanılır.

Depolanması
Boyalar ve incelticiler kimyasal bileşiklerle oluşturulmuş yanıcı ve parlayıcı gereçlerdir. Bu nedenle bu tür sıvıların depolandığı yerler dikkatlice seçilmelidir. Havalandırılmasına dikkat edilmeli ve yangına karşı gerekli önlemler alınmalıdır.

Depoların özellikleri
Bu depolar atölyenin diğer birimlerinden uzak, serin bir yerde olmalıdır. Depoların yakınında yangın söndürme cihazları bulundurulmalıdır. Otomatik yangın algılama ve söndürme sistemleri ile donatılmış olmaları büyük önem taşır. Boyaların stoklandığı raflardan deprem vb. gibi nedenlerle düşmemeleri için gerekli önlemlerin alınması gerekir.

Depoların sorumlular haricinde kullanılmasına izin verilmemelidir. Depoların ısısı 5 ile 18 C olmalıdır. Depolara kesinlikle ateşle yaklaşılmamalıdır. Depolarda havalandırma düzenli olarak yapılmalıdır. Depolardaki boyaların ve incelticilerin ağızları sürekli olarak kapalı tutulmalıdır. Depoda aynı tür boyalar ve incelticiler ayrı ayrı düzenlenmelidir. Mümkün mertebe ısı ve ışık kaynaklarından uzak olmalıdır. Mümkünse çıkabilecek bir yangında zararın az olabilmesi için diğer binalardan uzak olmalıdır.

Ambalajlama
Boyalar 1/2, 1, 3, 5, 20 litre olarak piyasaya sürülür. Metal kovalara doldurulur. Kapakları her kullanımdan sonra tekrar kapatılabilir olarak yapılır. Boyaların büyük çoğunluğunun 1 yıl içinde kullanılması gerekir. Pigmentli boya kapları, her ay veya iki ayda bir sert bir çökeltme yapmalarını önlemek için alt üst edilmelidir. Boya kutularının üzerindeki uyarılara dikkat edilmelidir.

Depoların bakımı
Cila ve boya depoları sık sık kontrol edilmesi gereken yerlerdir. Olabilecek dökülme ve sızıntılara karşı gerekli uygun temizleme materyali bulundurulmalıdır. Kullanılmış boyalar ya küçük kaplara doldurulup saklanmalı ya da kova kapağı sıkıca kapatılmalıdır. Aksi takdirde selülozik boya, vernikler ve yağlı boyalarda kabuklaşma oluşur. Boyalar depolara düzenli bir şekilde dizilmelidir. Boyaların konulduğu raflara etiketler yapıştırıp istenildiğinde ihtiyaç duyulan boya rahatça bulunabilmelidir. Boya deposunda dikkat çeken yerlere gerekli uyarı levhaları asılmalıdır.